Przepisy prawa nakładają na nauczycieli szereg obowiązków, których realizacja jest zabezpieczona m.in. poprzez system sankcji i różnych środków prawnych. Jeśli zatem pracujesz jako nauczyciel warto wiedzieć z jakimi konsekwencjami możesz mieć do czynienia w swoim życiu zawodowym.
Na początek należy zaznaczyć, że odpowiedzialność prawna powstaje, gdy spełnione są łącznie trzy warunki.
Po pierwsze musi istnieć prawnie określony obowiązek, skierowany do konkretnych osób, po drugie przepisy prawa muszą przewidywać sankcję za niewykonanie lub nienależyte spełnienie danego obowiązku i po trzecie konieczne jest samo niewykonanie lub nienależyte spełnienie danego obowiązku czyli mówiąc prościej zaniedbanie ze strony nauczyciela, które spowodowało powstanie szkody.
W przypadku nauczycieli możemy mieć do czynienia z trzema rodzajami odpowiedzialności: cywilną, karną i administracyjną.
Odpowiedzialność cywilna nauczyciela powstaje, gdy jego działania narażają na szkodę pozostającego pod jego opieką ucznia np. w postaci uszkodzenia ciała. Odpowiedzialność ta ma charakter finansowy i wiąże się z koniecznością wypłaty odszkodowania. W przypadku nauczycieli zatrudnionych w ramach umowy o pracę jej zakres jest limitowany przepisami prawa pracy, natomiast w przypadku osób pracujących w ramach umowy zlecenia nauczyciel ponosi odpowiedzialność do pełnej wysokości poniesionej szkody (przy poważniejszych urazach mogą to być kwoty rzędu kilkudziesięciu, a nawet kilkuset tysięcy złotych). Warto w takim wypadku pomyśleć o ubezpieczeniu odpowiedzialności cywilnej, które będzie zabezpieczeniem przed potencjalnymi roszczeniami (podobnie jak ma to miejsce w przypadku komunikacyjnego OC). W praktyce szkolnej ten rodzaj odpowiedzialności dotyczy najczęściej odszkodowania w przypadku naruszenia zasad związanych z obowiązkiem zapewnienia przez szkołę bezpiecznych warunków do nauk, co doprowadziło np. do uszkodzenia ciała.
Odpowiedzialność karna powstaje w sytuacji, gdy zachowanie nauczyciela można kwalifikować jako przestępstwo albo wykroczenie. W praktyce najczęściej można spotkać się z groźbami, naruszeniem nietykalności cielesnej, nękaniem oraz różnymi przestępstwami o charakterze seksualnym. Odpowiedzialność karną ponosi nauczyciel, gdy świadomie, celowo (umyślnie) naraża ucznia, pozostające pod jego opieką, na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo uszczerbku na zdrowiu. Odpowiedzialności karnej podlegają wszelkie czyny nauczyciela związane z nieudzieleniem pomocy uczniowi, czy też z nieumyślnym spowodowaniem śmierci, a nawet sam fakt doprowadzenia do sytuacji, w której uczniowi grozi niebezpieczeństwo,
Odpowiedzialność administracyjna to przede wszystkim odpowiedzialność dyscyplinarna (regulowana przepisami Karty Nauczyciela) czy odpowiedzialność porządkowa (w relacjach pracowniczych, regulowana przez kodeks pracy).
