Darowizny pomiędzy bliskimi sobie osobami są jedną z częściej zawieranych przez nas umów. Rodzice, dziadkowie obdarowują swoje dzieci, wnuki, małżonkowie obdarowują się nawzajem. Póki relacje pomiędzy darczyńcą (osobą, która daje) a obdarowanym (osobą, która coś otrzymuje) pozostają przyjazne nie ma żadnych problemów prawnych. Kłopoty zaczynają się w momencie, gdy darczyńca chce odzyskać przedmiot darowizny i decyduje się odwołać darowiznę.
Podstawą odwołania darowizny jest „rażąca niewdzięczność” obdarowanego. Pojęcie to jest niezwykle szerokie i oceniane będzie przez sąd zawsze w oparciu o realia konkretnej sprawy.
Czy zatem orzeczenie rozwodu, nawet z wyłącznej winy obdarowanego polegającej na zdradzie partnera może stać się podstawą do odwołania darowizny pomiędzy małżonkami lub pomiędzy teściami a synową lub zięciem?
Jeśli chodzi o relacje małżeńskie to orzecznictwo nie daje nam jednej konkretnej odpowiedzi Nie każdy przypadek zdrady będzie mógł być kwalifikowany jako zachowanie, które oceniając rozsądnie, przy uwzględnieniu miernika obiektywnego i subiektywnego, zostaną uznane za wysoce niewłaściwe i krzywdzące darczyńcę, tak jak na przykład popełnienie przestępstwa przeciwko życiu lub zdrowiu, czci albo mieniu, ciężkie naruszenie obowiązków rodzinnych, naruszenie godności osobistej ze świadomością i w nieprzyjaznym zamiarze. Oceniane będzie bowiem to, czy zachowanie obdarowanego nie wykracza poza zwykłe konflikty życiowe, rodzinne, jak też czy nie zostało wywołane zachowaniem się darczyńcy. A zatem zdrada nie będzie równa zdradzie.
Tylko szczególnie drastyczne i świadome działania małżonka winnego rozkładu małżeństwa, nakierowane jednocześnie na wyrządzenie drugiemu małżonkowi – darczyńcy krzywdy lub szkody majątkowej, mogą zostać uznane za wypełniające znamiona rażącej niewdzięczności
Jeśli zaś chodzi o odwołanie darowizny pomiędzy teściami a małżonkiem ich dziecka to tutaj Sąd Najwyższy orzekł wyraźnie, że rozwód czy też zdrada małżeńska nie może być oceniana jako rażącą niewdzięczność wobec teściów- darczyńców. Bowiem obdarowany, nawet zdradzając współmałżonka nie dopuszcza się rażącej niewdzięczności wobec teściów lecz co najwyżej wobec partnera, zaś zachowanie obdarowanego nie jest nakierowane na wyrządzenia krzywdy darczyńcom, nawet jeśli obiektywnie czują się oni zranieni, oszukani działaniem zięcia czy synowej. Z zasady jako rażącą niewdzięczności nie kwalifikuje się działania skierowane przeciwko osobie trzeciej. Niewierność małżeńska obdarowanego małżonka, będąca zawinioną przyczyną rozwodu, nie stanowi rażącej niewdzięczności wobec darczyńców- teściów w rozumieniu art. 898 § 1 k.c. ( tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 marca 2012 r. V CSK 179/11).
