Odpowiedzialność za produkt niebezpieczny na gruncie polskiego prawa cywilnego
Wprowadzane obecnie nowinki technologiczne i gadżety interesują zasadniczo każdego. Każdy chce bowiem posiadać sprzęt, przedmioty, które ułatwią jego życie. Co w przypadku jednak gdy zakupiony produkt okaże się niesprawny, niebezpieczny i w konsekwencji wyrządzi nam szkodę?
Polskie prawo cywilne wskazuje, że odpowiedzialność za szkodę powstałą na skutek użycia produktu niebezpiecznego, ponosi co do zasady jej producent.
Pojęcie produktu niebezpiecznego
W pierwszej kolejności wymaga wyjaśnienia, czym tak naprawdę jest produkt niebezpieczny. W art. 4491 § 3 Kodeksu cywilnego ustawodawca zdefiniował pojęcie to w następujący sposób:
Niebezpieczny jest produkt (rzecz ruchoma) niezapewniający bezpieczeństwa, jakiego można oczekiwać, uwzględniając normalne użycie produktu. O tym, czy produkt jest bezpieczny, decydują okoliczności z chwili wprowadzenia go do obrotu, a zwłaszcza sposób zaprezentowania go na rynku oraz podane konsumentowi informacje o właściwościach produktu. Produkt nie może być uznany za niezapewniający bezpieczeństwa tylko dlatego, że później wprowadzono do obrotu podobny produkt ulepszony.
Co więcej do kategorii produktów niebezpiecznych zalicza się także energia elektryczna oraz zwierzęta.
O tym z kolei z jak dużym stopniem „niebezpieczeństwa” mamy do czynienia pozwalają ocenić kryteria wskazane w ustawie z dnia 12 grudnia 2003 r. o ogólnym bezpieczeństwie produktów.
Odpowiedzialność za produkt niebezpieczny
Regulacje prawne dotyczące odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny nie wyłączają odpowiedzialności regulowanej na zasadach ogólnych w polskim prawie cywilnym.
Na gruncie prawa polskiego odpowiedzialność odszkodowawcza za produkt niebezpieczny została uregulowana w art. 4491 § 1 kodeksu cywilnego, stanowiącym, iż kto wytwarza w zakresie swojej działalności gospodarczej (producent) produkt niebezpieczny, odpowiada za szkodę wyrządzoną komukolwiek przez ten produkt.
Jeśli chodzi o orzecznictwo sądów w tej kwestii, to Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 29 kwietnia 2016r. w sprawie I ACa 20/16, wskazał, iż odpowiedzialność za produkt niebezpieczny stanowi rodzaj odpowiedzialności deliktowej. Przepisy te uznawane są bowiem za całość dotyczącą szczególnego rodzaju deliktu, uregulowanego w sposób szerszy i bardziej wyspecjalizowany aniżeli pozostałe czyny niedozwolone, przede wszystkim z uwagi na cel wprowadzenia, a mianowicie ochronę wyjątkowo ważnych interesów konsumentów. Obowiązek odszkodowawczy powstaje tu w sposób niezależny od tego, czy przed wyrządzeniem szkody istniała jakakolwiek więź obligacyjna łącząca poszkodowanego z podmiotem ponoszącym odpowiedzialność z mocy ustawy, a nadto – świadczenie odszkodowawcze ma tutaj charakter pierwotny i główny.
Podmioty ponoszące odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną produktem niebezpiecznym
Do podmiotów odpowiedzialnych za szkody wyrządzone przez produkt niebezpieczny należą:
- wytwórca materiału, surowca albo części składowej produktu;
- podmiot umieszczający na produkcie swoją nazwę, znak towarowy lub inne oznaczenia odróżniające podający się za producenta;
- podmiot wprowadzający do obrotu krajowego w zakresie swojej działalności gospodarczej produkt pochodzenia zagranicznego (importer);
- podmiot zbywający w zakresie swojej działalności gospodarczej produkt niebezpieczny.
Nadto Kodeks cywilny przewiduje również odpowiedzialność solidarną wszystkich wymienionych podmiotów.
Kiedy będzie wyłączona odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną produktem niebezpiecznym?
Zdarzają się jednak sytuacje w których producent nie odpowiada za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny. Dzieje się tak w przypadku, gdy takiego produktu nie wprowadził do obrotu albo gdy wprowadzenie produktu do obrotu nastąpiło poza zakresem jego działalności gospodarczej, ale również wtedy, gdy właściwości niebezpieczne produktu ujawniły się po wprowadzeniu go do obrotu, chyba że wynikały one z przyczyny tkwiącej poprzednio w produkcie.
Co więcej nie odpowiada on także wtedy, gdy nie można było przewidzieć niebezpiecznych właściwości produktu, uwzględniając stan nauki i techniki w chwili wprowadzenia produktu do obrotu, albo gdy właściwości te wynikały z zastosowania przepisów prawa.
