Decydując się na rozwód warto wiedzieć, jakie rozstrzygnięcia sąd jest zobligowany zawrzeć w wyroku rozwodowym, bowiem umożliwia to rozważenie treści wniosków, które należy zawrzeć w pozwie o rozwód. Świadomość konsekwencji poszczególnych żądań może przyczynić się do uniknięcia zbędnego stresu oraz procesu ciągnącego się latami. Obligatoryjne elementy wyroku rozwodowego wskazane są w art. 57 oraz art. 58 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (tekst jedn. Dz.U. z 2015 r. poz. 2082 ze zm., dalej: „k.r.o.”).
Pierwszym z obligatoryjnych elementów wyroku rozwodowego jest orzeczenie o winie za rozkład pożycia. Sąd wskazuje małżonka, który winny jest doprowadzenia do rozwodu. Na zgody wniosek stron może odstąpić od tego orzeczenia, co skutkuje przyjęciem fikcji jakoby żaden z małżonków nie ponosił winy. W praktyce orzeczenie o winie jest tym postanowieniem, które wzbudza najwięcej emocji. Liczne orzeczenia sądowe wskazują, że nawet w przypadku gdy małżonek przyczynił się chociażby w małym stopniu do rozpadu małżeństwa, jest również współwinny (np. orzeczenia Sądu Najwyższego: I CR 913/56, IV CR 972/57, II CKN 329/97). Powyższe powoduje, że tylko w wyjątkowych przypadkach sąd za winnego uznaje jednego z małżonków. Nie należy zapominać, że każdy człowiek popełnia błędy, a w złożonych relacjach małżeńskich nadarza się do tego wiele okazji. Najlepszym rozwiązaniem jest przyznanie się przed samym sobą, że niekoniecznie w każdej sytuacji postępowało się wzorowo i odstąpienie od orzekania o winie. Niestety w chwili składania pozwu o rozwód czy odpowiedzi na pozew małżonkami targają duże emocje i każde przejawia mniejszą lub większą chęć postawienia na swoim czy zemsty. Należy również wskazać, iż w przypadku uzyskania wyroku rozwodowego z orzeczeniem wyłącznej winy drugiego z małżonka, małżonek niewinny może wnieść o zasądzenie na jego rzecz alimentów, jeżeli jego stopa życiowa uległa pogorszeniu na skutek rozwodu. Możliwość ta niekiedy przesłania obiektywne spojrzenie na własne zachowanie w relacjach małżeńskich i powoduję, iż usilnie chcę się uznać drugą osobę za wyłącznie winną rozpadu małżeństwa.
Drugim z obligatoryjnych elementów wyroku rozwodowego jest rozstrzygnięcie o sprawowaniu władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków. Sąd uwzględniając prawo dziecka do wychowania przez oboje rodziców może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej obojgu bądź jednemu z rodziców, jednocześnie ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka, jeżeli dobro dziecka za tym przemawia. Nadto sąd może również zawiesić bądź pozbawić władzy rodzicielskiej obojga lub jednego z rodziców. W zakresie władzy rodzicielskiej małżonkowie mają możliwość pisemnego porozumienia, które sąd zobowiązany jest uwzględnić, jeżeli jest ono zgodne z dobrem dziecka. Co istotne i wprost wskazane w art. 58 § 1 k.r.o. rodzeństwo powinno wychowywać się wspólnie, chyba że dobro dziecka wymaga innego rozstrzygnięcia. Analizując powyższe należy wskazać, iż właściwym działaniem jest porozumienie się z małżonkiem, co do sprawowania władzy rodzicielskiej, szczególnie że w praktyce przepychanki małżonków w sądzie odbijają się na dzieciach, które jako niczemu winne stają się najbardziej poszkodowane.
Orzeczenie o kontaktach rodziców z dzieckiem to trzeci obligatoryjny element wyroku rozwodowego. Jego regulacja prawna przedstawia się bardzo podobnie jak regulacja dotycząca orzeczenia o sprawowaniu władzy rodzicielskiej, bowiem sąd jest zobowiązany do uwzględnienia pisemnego porozumienia rodziców o sposobie utrzymywania kontaktów z dzieckiem po rozwodzie, jeżeli tylko jest ono zgodne z dobrem dziecka. Nadto na zgodny wniosek stron sąd nie orzeka o utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem.
Czwartym elementem obligatoryjnym wyroku rozwodowego jest orzeczenie w zakresie alimentów tj. w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka. Należałoby się zastanowić, czy po orzeczeniu dotyczącym winy, nie jest ono następnym najbardziej spornym dla stron postanowieniem.
Ostatnim z obligatoryjnych elementów wyroku rozwodowego jest orzeczenie o sposobie korzystania z wspólnie zajmowanego mieszkania przez rozwiedzionych małżonków, w sytuacji gdy po rozwodzie będą dalej razem zamieszkiwać. Sąd orzekając w tym zakresie uwzględnia przede wszystkim potrzeby dzieci i małżonka, któremu powierza wykonywanie władzy rodzicielskiej.
Reasumując powyższe sąd zobowiązany jest do zawarcia w wyroku rozwodowym pięciu obligatoryjnych postanowień dotyczących małżonków i ich dzieci. W celu uzmysłowienia jak wiele jest do uregulowania jedynym orzeczeniem, należy wskazać, iż w zakresie każdego z tych postanowień można wszcząć osobne powództwo, które w praktyce często toczy się przez długi czas. Należy jednak podkreślić, iż w przypadku gdy małżonkowie nie mają dzieci a nadto nie będą dalej wspólnie zamieszkiwać orzeczenie o rozwodzie może zawierać tylko jeden obligatoryjny element orzeczenia o winie, jeżeli strony zgodnie od niego nie odstąpią.
Analizując obligatoryjne elementy wyroku rozwodowego należy wskazać, iż niemożliwe jest orzeczenie prawomocności jedynie części postanowień, bowiem nie godzi się to z przyjętą w judykaturze zasadą integralności wyroku rozwodowego. Szczegółowo zasadę tę omówił Sąd Najwyższy w uchwale pełnego składu Izby Cywilnej z dnia 12 października 1970 r. (III CZP 6/70) wskazując, iż zasada ta została przez ustawodawcę wprowadzona z dwóch przyczyn. Po pierwsze – ze względu na ochronę szczególnie doniosłych interesów wszystkich członków rodziny, a więc nie tylko małżonków biorących udział w procesie, ale także ich wspólnych dzieci.Po drugie – zasada integralności wyroku orzekającego rozwód wiąże się ściśle, a raczej jest koniecznym następstwem przesłanek rozwodowych w ujęciu polskiego prawa.Z unormowania tych przesłanek wynika mianowicie, że dopuszczalność rozwodu nie zależy wyłącznie od samego faktu powstania trwałego i zupełnego rozkładu pożycia małżeńskiego stron, lecz także od przyczyn tego rozkładu, a najczęściej od tego, czy i który z małżonków ponosi winę za ten stan rzeczy, a także – co ze względu na dążenie do ochrony interesu społecznego zasługuje na szczególne podkreślenie – od wpływu, jaki orzeczenie rozwodowe może wywrzeć na sytuację wspólnych dzieci rozwodzących się małżonków. Takie unormowanie wskazuje, że bez wyjaśnienia wszystkich tych okoliczności nie jest możliwa ocena, czy rozwód jest dopuszczalny. Powyższe powoduje, iż mimo odstąpienia od orzekania o winie i kontaktach oraz pomimo zawarcia porozumienia w zakresie sprawowania władzy rodzicielskiej i alimentów sąd jest zobowiązany zbadać stan faktyczny. Mimo wszystko w takiej sytuacji strony nie będą zawzięcie przeprowadzać dowodów na niekorzyść małżonka, co z pewnością skraca postępowanie.
Rozważając powyższe oraz zapoznając się z licznymi sprawami rozwodowymi, za najlepszą wskazówką dla rozwodzących się małżonków należy uznać obiektywne podejście do postępowania rozwodowego, na skutek którego można by zgodnie odstąpić od orzekania o winie oraz o kontaktach rodziców z dzieckiem. Nadto wskazane byłoby zawarcie pisemnego porozumienia w zakresie sprawowania władzy rodzicielskiej i wysokości alimentów oraz zrezygnowanie z dalszego wspólnego zamieszkiwania. Taka sytuacja byłaby idealnym punktem wyjścia do wszczęcia postępowania rozwodowego, które w powyższych okolicznościach szybko zakończyłoby się uzyskaniem rozwodu, a tym samym formalnym zakończeniem wspólnego życia.
Autor: Joanna Janiak
