Jak pewnie każdy z nas zaobserwował w ostatnich latach nastąpił lawinowy wzrost przyjazdu pracowników ze Wschodu, głównie Ukraińców na teren Polski. Szacuję się, że obecnie w kraju przebywa od 500 tys. do 2,5 mln Ukraińców, co stanowi do 6-7 % wszystkich mieszkańców Polski. Jest to rzesza ludzi, za którą co oczywiste pojawiły się problemy prawne, w tym dotyczące stosunków rodzinnych. Co istotne często Sądy polskie rozpatrując sprawy Ukraińców muszą orzekać w oparciu o przepisy prawa ukraińskiego.
W dniu 24 maja 1993 roku w Kijowie została podpisana Umowa między Rzecząpospolitą Polską a Ukrainą o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych i karnych, która między innymi reguluje stosunki prawne między rodzicami i dziećmi.
Zgodnie z brzmieniem umowy, roszczenia alimentacyjne na rzecz dzieci, podlegają prawu tej strony, której obywatelem jest dziecko. Zatem gdy dziecko jest obywatelem Ukrainy – sąd będzie stosował prawo ukraińskie.
Jak zatem wygląda kwestia ustania obowiązku alimentacyjnego w prawie polskim i ukraińskim?
Przepisy polskiego kodeksu rodzinnego wprowadzają ogólną zasadę, obowiązku utrzymywania dziecka przez krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo (art. 128 kro ) zaś przepis Ukraińskiego kodeksu rodzinnego stanowi o obowiązku rodziców w zakresie utrzymania dziecka, aż do osiągnięcia przez nie pełnoletności.
Powszechne jest jednak błędne przekonanie, że wraz z osiągnięciem przez dziecko pełnoletności ustaje wobec niego obowiązek alimentacyjny. Taka sytuacja nie ma odbicia ani w ustawodawstwie polskim, ani w ukraińskim.
Artykuł 188 ust. 2 Ukraińskiego kodeksu rodzinnego stanowi wprost: „Rodzice mogą zostać zwolnieni z obowiązku alimentacyjnego dziecka wyłącznie na mocy orzeczenia sądowego”. (Батьки можуть бути звільнені від обов’язку утримувати дитину тільки за рішенням суду. )
Oznacza to, że polski, ukraiński ustawodawca nie przewidują automatycznej możliwości uchylenia się od wymienionego obowiązku. Czy to znaczy, że obowiązek alimentacyjny względem dziecka nigdy się nie kończy?
Uchylenie obowiązku alimentacyjnego rodziców w prawie polskim ustaje w przypadkach wskazanych w kodeksie tj.:
–Zobowiązany może uchylić się od wykonania obowiązku alimentacyjnego względem uprawnionego, jeżeli żądanie alimentów jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Nie dotyczy to obowiązku rodziców względem ich małoletniego dziecka.
– Rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się
Warto podkreślić, że sam fakt podjęcia przez pełnoletnie dzieci nauki w szkołach policealnych, wyższych, nie stanowi o obowiązku rodziców do utrzymywania dziecka. Według linii orzeczniczej polskich sądów wobec dorosłego dziecka, które nie osiąga na studiach (w innych szkołach policealnych) odpowiednich wyników, lub nie stara się choć w części odciążyć finansowo rodziców, może zostać uchylony obowiązek alimentacyjny rodziców, jednak każdorazowo decyduje o tym sąd, a rodzice nie mogą arbitralnie decydować o uchyleniu się od tego obowiązku.
Ukraiński kodeks rodzinny przewiduje nieco inne podstawy ustania obowiązku świadczeń alimentacyjnych wobec dzieci:
– których dochód znacząco przewyższa dochody rodziców i zabezpiecza w zupełności ich potrzeby (art. 188 ust. 1 Ukraińskiego kodeksu rodzinnego)
Батьки можуть бути звільнені від обов’язку утримувати дитину, якщо дохід дитини набагато перевищує дохід кожного з них і забезпечує повністю її потреби.
– które nabyły prawo własności nieruchomości (budynek mieszkalny, mieszkanie, grunty) – (art. 190 ust. 1 Ukraińskiego kodeksu rodzinnego)
Припинення права на аліменти для дитини у зв’язку з передачею права власності на нерухоме майно (житловий будинок, квартиру, земельну ділянку тощо).
– które przestały kontynuować naukę, lub kontynuują ją, ale osiągnęły już 23 rok życia (art. 199 ust.1 i 2).
Якщо повнолітні дочка, син продовжують навчання і у зв’язку з цим потребують матеріальної допомоги, батьки зобов’язані утримувати їх до досягнення двадцяти трьох років(…). Право на утримання припиняється у разі припинення навчання.
W związku z tym osoba na której ciąży obowiązek alimentacyjny, powinna zapoznać się z przepisami kodeksu rodzinnego, zanim arbitralnie zdecyduje, że nie będzie dalej uiszczać alimentów na dziecko. Z przepisami tymi zobowiązany jest zapoznać się również sąd w Polsce rozstrzygający o ustaniu obowiązku alimentacyjnego wobec osoby będącej obywatelem Ukrainy.
Autor: Anna Doboszczak
