Zgodnie z art. 362 k.c. jeśli poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza stopnia winy obu stron.
Zarzut ten bardzo często wykorzystywany jest przez ubezpieczycieli w sporach sądowych z powództwa osób poszkodowanych w wypadkach, które dochodzą zapłaty zadośćuczynienia lub odszkodowania.
Co oczywiste jego uwzględnienie potrafi dotkliwie zmniejszyć należne zadośćuczynienie od ubezpieczyciela sprawcy wypadku.
Najczęściej zarzut ten pojawia się, gdy również poszkodowany naruszył jakieś zasady ruchu drogowego, nie przedsięwziął należytej ostrożności, wsiadł do pojazdu prowadzonego przez kierowce będącego pod wpływem alkoholu lub narkotyków, nie miał uprawnień do kierowania pojazdem, pojazd był niesprawny, czy nie zapiał pasów bezpieczeństwa.
Co istotne jednak nawet ustalenie, iż poszkodowany dajmy na to przyczynił się do wypadku w 50%, nie oznacza od razu, iż sąd ma obowiązek obniżyć należne mu odszkodowanie własnie o te 50%.
Ustalenie przyczynienia się jest warunkiem wstępnym, od którego w ogóle zależy możliwość rozważania zmniejszenia odszkodowania i warunkiem koniecznym, lecz niewystarczającym, gdyż samo przyczynienie nie przesądza zmniejszenia obowiązku szkody, a ponadto – stopień przyczynienia nie jest bezpośrednim wyznacznikiem zakresu tego zmniejszenia.
Jakimi zatem kryteriami kieruje się Sąd rozważając przyjęcie przyczynienie się osoby dochodzącej zadośćuczynienia, odszkodowania, a tym samym obniżenia należnego zadośćuczynienia?
W tym miejscu warto się odwołać do jednego z orzeczeń Sądu Okręgowego w Poznaniu, który wskazał w jednym z swoich wyroków:
“O tym, czy obowiązek naprawienia szkody należy zmniejszyć ze względu na przyczynienie się, a jeżeli tak – w jakim stopniu należy to uczynić, decyduje sąd w procesie sędziowskiego wymiaru odszkodowania w granicach wyznaczonych przez art. 362 k.c. Decyzja o obniżeniu odszkodowania jest uprawnieniem sądu, a rozważenie wszystkich okoliczności in casu, w wyniku oceny konkretnej i zindywidualizowanej – jest jego powinnością.
Zmniejszenie obowiązku naprawienia szkody powinno zawsze następować in casu, w wyniku oceny konkretnej i indywidualnej. Podstawę ustalenia kryteriów, które należy uwzględnić przy dokonywaniu obniżenia odszkodowania stanowi zwrot ,,stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron”.
W orzecznictwie i piśmiennictwie za okoliczności, które należy uwzględnić przy dokonywaniu obniżenia odszkodowania uznano:
-
- stopień winy obu stron;
-
- stopień przyczynienia się obu stron;
-
- wiek poszkodowanego;
-
- stopień naruszenia obiektywnych reguł postępowania przez poszkodowanego;
-
- ich konfrontacja z zarzutami stawianymi odpowiedzialnemu za szkodę;
-
- pobudki, motywy, jakimi kierował się poszkodowany, podejmując działanie nieprawidłowe;
-
- ciężar naruszonych przez sprawcę obowiązków i stopień ich naruszenia;
-
- szczególne okoliczności danego wypadku;
-
- specyficzne cechy osobiste;
-
- rozmiar i waga uchybień po stronie poszkodowanego;
-
- ocena samej przyczyny wyrządzającej szkodę;
-
- ocena zachowania się poszkodowanego.
Zdarzyć się może tak, że obniżenie świadczenia ze względu na przyczynienie się poszkodowanego może w ogóle nie nastąpić.
Jak więc widać, adekwatny związek przyczynowy między działaniem poszkodowanego, a wypadkiem nie oznacza jeszcze, iż sąd orzekający w sprawie o odszkodowania, zadośćuczynienie ma obowiązek w ogóle uwzględnić zarzut przyczynienia się.
Spore zatem jest tu pole dla kancelarii odszkodowawczej, adwokat, radcy prawnego prowadzącego spór o odszkodowanie z zakładem ubezpieczeń do wykazania się.
