Kodeks Rodzinno-opiekuńczy w art. 92 wskazuje, że dziecko pozostaje pod władzą rodzicielską aż do czasu uzyskania pełnoletniości. Rodzice są przedstawicielami ustawowymi ich dzieci i to oni w przypadku wyrządzenia przez nie szkody będą ponosić odpowiedzialność za czyny małoletnich. Jest to spowodowane tym, że dzieci z racji ich wieku nie posiadają jeszcze pełnej zdolności do czynności prawnych, konsekwencją czego ich odpowiedzialność za skutki wypadku nie może zachodzić.
O tym jak kształtuje się odpowiedzialność rodziców za szkody wyrządzone przez dzieci decyduje przede wszystkim wiek dziecka.
Szkoda wyrządzona przez dziecko poniżej 13 r.ż.
Podstawowe znaczenie ma tutaj art. 426 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym małoletni, który nie ukończył lat trzynastu, nie ponosi odpowiedzialności za wyrządzoną szkodę Jest to spowodowane tym, że dziecku, które wyrządziło szkodę nie mając ukończonych 13 lat, nie można przypisać mu winy. Wyjaśniając niniejszy przepis wskazać należy, że zawinienie jest zasadniczą przesłanką odpowiedzialności za szkodę wywołaną czynem niedozwolonym, a więc tzw. deliktem.
Przykładowo dziecko które ukończyło 7 lub 12 lat nie będzie ponosiło żadnej odpowiedzialności za powstałą szkodę, jednakże nie oznacza to powstania automatycznie odpowiedzialności po stronie rodziców czy opiekunów.
W tym przypadku będziemy mieć do czynienia z instytucją winy w nadzorze, uregulowaną art. 427 Kodeksu cywilnego, który stanowi Kto z mocy ustawy lub umowy jest zobowiązany do nadzoru nad osobą, której z powodu wieku albo stanu psychicznego lub cielesnego winy poczytać nie można, ten obowiązany jest do naprawienia szkody wyrządzonej przez tę osobę, chyba że uczynił zadość obowiązkowi nadzoru albo że szkoda byłaby powstała także przy starannym wykonywaniu nadzoru. Przepis ten stosuje się również do osób wykonywających bez obowiązku ustawowego ani umownego stałą pieczę nad osobą, której z powodu wieku albo stanu psychicznego lub cielesnego winy poczytać nie można. W tym ostatnim przypadku mogą to być ciocia czy dziadkowie.
Co istotne ważne mamy tutaj do czynienia z winą, a więc musi zachodzić tutaj związek między brakiem nadzoru a powstaniem szkody spowodowanej przez dziecko.
Z winą w nadzorze wiąże się natomiast domniemanie winy rodziców, Przy czym możemy wyróżnić dwie konstrukcje takiego domniemania.
Pierwsza będzie przejawiała się w sytuacji, kiedy nie zostaną „ wszczepione” dziecku przez rodziców w sposób dostateczny zasady prawidłowego postępowania i zachowania, druga zaś będzie zachodzić w sytuacji braku bezpośredniej pieczy nad dzieckiem.
Oczywiście należy mieć świadomość, iż chcąc się zwolnić z odpowiedzialności za powstałą szkodę rodzic, tudzież np. nauczyciel musiałby wykazać, że nie uchybił oni obowiązkowi sprawowania pieczy nad dzieckiem.
Z drugiej strony pamiętać przy tym należy, że dzieci w wieku lat 11-12 powinny mieć już pewną dozę swobody i nie jest możliwym aby rodzice sprawowali nad nimi pełną, całodobową kontrolę. Z tego też względu nie jest przesądzone, iż za szkodę wywołaną przez 12 latka bez opieki odpowiadać będzie jego opiekun.
Szkoda wyrządzona przez dziecko powyżej 13 r.ż.
W przypadku szkody wyrządzonej przez dziecko mające ukończone 13 lat, odpowiada ono już za swoje czyny. Zasadniczo takiemu dziecku można przypisać winę, jednakże ważnym jest również wzięcie pod uwagę również jego stopnia rozwoju. Jeśli chodzi zaś o odpowiedzialność rodziców, to będą mogli ją ponosić, w sytuacji, gdy będzie można im udowodnić winę w spowodowaniu przez dziecko szkody.
Nie należy jednak zapominać, iż do czasu ukończenia przez dziecko pełnoletniości rodzice nadal maja obowiązek sprawowania nad nim nadzoru.
W sytuacji zatem gdy szkoda wynikać będzie z ewidentnie zawinionego braku w nadzorze rodziców (np.: pozwolenie 13 letniemu dziecku na przebywanie nocą poza domem), to wówczas mogą być oni pociągnięci do odpowiedzialności obok swojego dziecka.
