Przestępstwo zgwałcenia zostało uregulowane w art. 197 Kodeksu karnego. Zgodnie z § 1 tego przepisu: Kto przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem doprowadza inną osobę do obcowania płciowego, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12. Poza typem podstawowym, możemy znaleźć w tym artykule inne postacie tego czynu, często zagrożone karą surowszą.
Gdyby spytać przypadkowo napotkaną osobę o to, czym jest gwałt, nie miałaby problemu z odpowiedzią. Z naszych obserwacji wynika jednak, że pomimo sporej świadomości społecznej, wiele osób powtarza zasłyszane w telewizji albo przeczytane w Internecie stwierdzenia, które tylko w części są prawdziwe. Z tego powodu postanowiliśmy zmierzyć się z najpowszechniejszymi mitami dotyczącymi przestępstwa gwałtu.
Oto i one:
1. „Typowy gwałciciel”
Z badań naukowych wynika, że nie istnieje coś takiego jak modelowy przykład gwałtu ani nie można też wskazać obrazu typowego gwałciciela. Co więcej, myślenie takie może przynieść bardzo negatywne skutki, w szczególności gdy w rozmowie z osobą pokrzywdzoną próbujemy dopasować schemat istniejący w naszych głowach do jej relacji. Typowy gwałciciel nie musi być wcale „agresywnym, postawnym, dziwnie zachowującym się mężczyzną, najczęściej ubranym na ciemno”, choć tak właśnie najczęściej objawia się w wyobrażeniach społeczeństwa. Takie spojrzenie nie tylko obniża naszą czujność wobec takich sytuacji, lecz może doprowadzić do błędnych interpretacji, które mogą być błędne w swych konsekwencjach.
2. Gwałt = niechciany seks
Wiele osób zapomina o tym, że gwałt może być popełniony na więcej sposobów, nie tylko poprzez zmuszenie drugiej osoby do uprawiania seksu. Przestępstwo zgwałcenia może jednak opierać się tylko na stosunku oralnym lub analnym, co nie wyklucza wcale możliwości pociągnięcia sprawcy do odpowiedzialności karnej. Potwierdza to również kodeks karny, który w art. 197 § 2 wyraźnie porusza także kwestie „innych czynności seksualnych”.
3. Ofiarą gwałtu są zazwyczaj atrakcyjne i młode kobiety
Wbrew powszechnej opinii, sprawca gwałtu zazwyczaj nie postrzega swoich ofiar w kategorii osoby. Często wiek ofiary i jej atrakcyjność fizyczna nie mają żadnego znaczenia. Badania wskazują, że sprawcy mają bardzo rozbieżne upodobania, a wielu z nich podejmuje decyzje o popełnieniu tego czynu impulsywnie. Zdarzają się również patologie, jak choćby gwałty bardzo młodych osób na sędziwych kobietach, nawet ponad dziewięćdziesięcioletnich.
4. Gwałciciel = osoba obca
Niestety, badania pokazują, że bardzo wiele przypadków gwałtu ma miejsce za zamkniętymi drzwiami domu rodzinnego. Wbrew ogólnemu przekonaniu również w małżeństwie może dojść do gwałtu. Co więcej, ze statystyk Policji wynika, że aż 3 na 4 osoby zgwałcone znają sprawcę.
5. Ofiara może sprowokować gwałciciela
Wśród wielu osób dominuje przekonanie, że w przypadkach w których sprawca jest osobą obcą, ofiary – a zwłaszcza kobiety – są w stanie sprowokować gwałt swoim zachowaniem. Do prowokacji zaliczany jest flirt, sposób poruszania się, gestykulowania i mówienia, a nawet okoliczność, że osoba pojawia się w określonym miejscu uznawanym za niebezpieczne. Obarczanie ofiary winą za gwałt jest jednak zupełnie nie na miejscu. Co więcej, zazwyczaj sprawców można zakwalifikować jako w pełni poczytalnych. Decyzja o popełnieniu czynu, niezależnie czy jest impulsywna czy przemyślana – zawsze jest winą sprawcy.
6. Ofiara jest zawsze świadoma tego, że została zgwałcona
W społeczeństwie istnieje wielu wyznawców nieprawdziwej teorii, że jeśli osoba krzywdzona nie broni się, to nie została zgwałcona. W praktyce wpływa to znacząco na samopoczucie ofiar, które nie były w stanie odeprzeć ataku. Często osoby takie mają problemy z nazwaniem tego co ich spotkało. Nie zawsze też mają pewność czy ich wątpliwość nie zostanie poczytana za kłamstwo. Jeśli więc osoba taka odważy się porozmawiać, należy wysłuchać jej relacji i pomóc jej zrozumieć co się wydarzyło.
7. Gwałt ma najczęściej miejsce w ciemnych, wyludnionych miejscach
Bardzo często słyszy się pouczenia, że aby uniknąć gwałtu należy wystrzegać się wszelkich ciemnych i niebezpiecznych miejsc, w których rzadko można spotkać innych ludzi. O ile zawsze należy zachowywać odpowiednią ostrożność, prawdą jest jednak, że tylko bardzo niewielki procent gwałtów ma miejsce poza budynkami mieszkalnymi, np. w lasach, parkach, na polach, ulicach, placach budowy itd. Wśród zgłaszanych przypadków zazwyczaj co najmniej ¾ z nich mają miejsce w mieszkaniach i domach.
8. Oskarżenia o gwałt najczęściej są fałszywe
Można spotkać się ze stwierdzeniem, że wiele zgłoszeń gwałtu jest fałszywych i ma wyrazić chęć zemsty wobec drugiej osoby. Takie podejście prowadzi do tego, że wołanie o pomoc często bywa zbagatelizowane. Rzeczywiście, czasem zdarza się, że rzekoma ofiara, kierowana różnymi pobudkami, fałszywie oskarża o gwałt inną osobę. Jednakże takie prywatne porachunki wbrew pozorom nie są częstym zjawiskiem. Ponad połowa wszczętych postępowań o gwałt kończy się rzeczywistym stwierdzeniem przestępstwa. Oznacza to, że w większości mamy jednak do czynienia z prawdziwymi, nie zaś zmyślonymi przypadkami. Oskarżenia o gwałt należy więc co do zasady traktować poważnie, bez wyrażania podejrzeń i wątpliwości wobec potencjalnej ofiary.
9. Gwałciciel jest zawsze agresywny
Wbrew wyobrażeniom społeczeństwa, przypadki w których sprawcy gwałtu odznaczają się drastyczną agresją są niezwykle rzadkie. Zazwyczaj działają oni samodzielne, często zmuszając ofiary do stosunku poprzez groźbę, zastraszanie czy wykorzystywanie stosunku zależności, np. służbowej lub rodzinnej. Według statystyk policyjnych, sytuacje w których sprawca grozi ofiarom bronią lub innym niebezpiecznym narzędziem nie zdarzają się często. Co więcej, zdarza się że sprawcy wykazują chęć rozmowy z ofiarą, a nawet traktują zaistniałe okoliczności jako randkę. Bardzo często osoby te w zupełnie zaburzony sposób postrzegają zaszłe zdarzenie. Należy pamiętać, co zostało już wcześniej podkreślone, że „typowy gwałciciel”, którego mamy w naszych głowach nie istnieje.
Podsumowując, na przestępstwo zgwałcenia składa się wiele skomplikowanych okoliczności, których nie powinniśmy oceniać jednoznacznie, a w szczególności kierując się utartymi schematami. Liczymy, że obalenie powyższych mitów pomoże w zrozumieniu czym jest gwałt i uświadomieniu bliskich osób. Prawidłowa wiedza na temat tego zjawiska jest pierwszym krokiem do zapewnienia sobie bezpieczeństwa, a także udzielenia odpowiedniej pomocy osobie, która potencjalnie może być ofiarą przestępstwa.
